شاید تعجب کنید که روده و مغز شما با هم در ارتباط هستند و حتی می‌توانند سلامت یکدیگر را تحت تاثیر قرار دهند. ارتباط روده و مغز از طریق میلیون‌ها عصب ممکن می‌شود که مهمترین آن‌ها عصب واگ نام دارد. روده و میکروب‌های آن نقش مهمی در کنترل التهاب دارند و ترکیباتی تولید می‌کنند که ممکن است روی سلامت مغز تاثیر بگذارد. سیستم ارتباطی بین این دو، محور مغز-روده نام دارد که آن‌ها را هم از نظر فیزیکی و هم بیوشیمیایی به هم مرتبط می‌کند.
آیا تا به‌حال احساس کرده‌اید که در شکم‌تان پروانه دارید؟ این حس به‌دلیل رابطه مغز و روده رخ می‌دهد. در این مقاله به بررسی بیشتر ارتباط مغز و روده می‌پردازیم.
نقش عصب واگ در استرس و مشکلات گوارشی
طبق تحقیقات در مغز انسان 100 میلیون نورون (سلول عصبی) وجود دارد که عملکرد بدن را کنترل می‌کنند. جالب است بدانید که روده انسان 500 میلیون نورون دارد که هر یک از طریق سیستم عصبی به مغز متصل هستند.
بزرگ‌ترین عصبی که مغز و روده را به‌صورت دوطرفه به هم متصل می‌کند، عصب واگ است. مطالعات نشان می‌دهد که این عصب نقش مهمی در استرس دارد.
- استرس، پیام‌هایی که عصب واگ به سمت مغز می‌فرستد را مهار می‌کند و از این طریق می‌تواند باعث مشکلات گوارشی مانند یبوست شود.
- در افرادی که به سندروم روده تحریک‌پذیر یا کرون روده مبتلا هستند، عملکرد عصب واگ کاهش می‌یابد.
- مطالعاتی که درباره ارتباط روده و مغز روی موش‌ها انجام شده است نشان می‌دهد، مصرف پروبیوتیک هورمون استرس خون آن‌ها را کاهش می‌دهد.
نقش ترکیبات شیمیایی روده در کنترل احساسات
سلول‌های روده و میکروب‌های آن می‌توانند یک سری ترکیبات شیمیایی را بسازند که روی عملکرد مغز از جمله احساسات، ترس، اضطراب و افسردگی تاثیرگذار است؛ انتقال دهنده‌های عصبی جزو این ترکیبات به‌شمار می‌روند.
ارتباط بین روده و احساس شادی
انتقال‌دهنده عصبی سروتونین که توسط مغز تولید می‌شود، احساس شادی ایجاد می‌کند. جالب است که سلول‌های روده و میکروب‌های فراوان آن می‌توانند مقادیر زیادی از این ماده شیمیایی را بسازند. طبق این می‌توان گفت که سلامت روده با احساس شادی ارتباط دارد.
نقش روده در اضطراب و افسردگی
یکی از انتقال‌دهنده‌های عصبی که میکروب‌های روده تولید می‌کنند، گاما آمنیوبیوتیریک اسید (GABA) نام دارد. این ماده شیمیایی در کنترل احساس ترس و اضظراب موثر است. جالب است بدانید که مصرف برخی پروبیوتیک‌ها می‌تواند تولید این انتقال دهنده را افزایش دهد که در نتیجه آن، رفتارهای شبه افسردگی و اضطراب کاهش می‌یابد.
تاثیر میکروب روده بر اشتها
تریلیون‌ها میکروبی که در روده شما زندگی می‌کنند مقادیر زیادی اسید چرب SCFA (مانند استات، بوتیرات و پروپیونات) می‌سازند. این ترکیبات شیمیایی در اثر هضم فیبرتوسط این میکروبها به‌وجود می‌آیند و با کاهش اشتها روی عمکرد مغز تاثیر می‌گذارند.
نقش بسیار مهم روده در سیستم ایمنی بدن
میکروب‌های روده می‌توانند در التهاب موثر باشند و ارتباط روده و مغز را با پیشگیری از بیماری‌های التهابی تخت تاثیر قرار دهند. این میکروبها آنچه که به بدن شما وارد یا ازآن خارج می‌شود را کنترل می‌کنند و از همین طریق در سیستم ایمنی و التهاب نقش مهمی دارند. اگر سیستم ایمنی بدن شما در مدت زمان طولانی درگیر باشد منجر به التهاب می‌شود که بیماری‌های التهابی در بخش‌های مختلف بدن خود را نشان می‌دهند.
اختلالات مغزی مانند افسردگی شدید، آلزایمرو اسکیزوفرنی ازجمله مشکلاتی است که در اثر التهاب ایجاد می‌شود.
روده چگونه در التهاب موثر است؟
ماده‌ای به نام لیپوپلی ساکارید (LPS) یک عامل التهابی است که یک نوع باکتری خاص، آن را تولید می‌کند. اگر مقادیر زیادی از این سم از طریق روده وارد خون شود، التهاب را به دنبال خواهد داشت. زمانی که روده شما نشتی داشته باشد باکتری‌ها و LPS می‌توانند از آن عبور کنند و وارد خون شوند؛ در نتیجه سلامت روده از این طریق در سلامت مغز تاثیرگذار است.
نقش پروبیوتیک‌ها در ارتباط روده و مغز
پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که اگر آن‌ها را مصرف کنید به سلامتی شما کمک می‌کنند. آن دسته از پروبیوتیک‌هایی که بر سلامت مغز تاثیر گذار هستند «سایکوبیوتیک» نام دارند و می‌توانند علائم افسردگی، استرس و التهاب را بهبود دهند. مصرف برخی مواد غذایی دیگر می‌تواند برای محور مغز-روده موثر باشد.
مواد غذایی مفید برای محور روده-مغز
تا اینجا در مورد تاثیرات سلامت روده برسلامت مغز صحبت کردیم. حال می‌خواهیم بررسی کنیم کدام مواد غذایی می‌توانند به ارتباط موثر مغز و روده کمک بیشتری کنند. برخی از مهمترین آن‌ها عبارت هستند از:
- چربی های امگا 3: این ماده می‌تواند به افزایش باکتری‌های مفید روده کمک کند و امکان ابتلا به برخی بیماری‌های مغزی را کاهش دهد. امگا 3 به میزان زیادی در روغن ماهی و مغز انسان وجود دارد.
- غذاهای تخمیری: غذاهای تخمیر شده می‌توانند عملکرد مغز را تغییردهند. ماست، کلم ترش، کفیر و پنیر با داشتن اسید لاکتیک، جزو این مواد غذایی هستند.
- غذاهای سرشار از فیبر: انواعی از مواد غذایی مانند غلات کامل، دانه‌ها، سبزیجات و میوه‌ها دارای فیبر پری‌بیوتیک هستند. این ماده در کاهش هورمون استرس (کورتیزول) موثر عمل می‌کند و رابطه روده و مغز را بهبود می‌دهد.
- غذاهای غنی از تریپتوفان: اسیدآمینه تریپتوفان به سروتونین(هورمون شادی) تبدیل می‌شود. تخم مرغ، پنیر و بوقلمون مواد غذایی حاوی این ترکیب شیمایی هستند.
- غذاهای حاوی پلی فنول: این ماده یک ترکیب شیمایی گیاهی است که باکتری‌های روده آن را هضم می‌کنند. کاکائو، روغن زیتون، قهوه و چای سبز حاوی این ماده هستند.
کلام آخر
محور روده-مغز یک ارتباط شیمیایی و فیزیکی بین مغز و روده برقرار می‌کند. برخی انتقال‌دهنده‌ها و ترکیبات شیمیایی در روده ساخته می‌شوند که روی فعالیت مغز تاثیر می‌گذارند. میکروب‌های روده می‌توانند از راه‌های مختلف احساساتی مانند شادی، اضطراب و افسردگی را کنترل کنند. علاوه بر آن استرس نیز می‌تواند در سلامت روده موثر باشد و روده از طریق کنترل التهاب از بیماری‌هایی مانند آلزایمر جلوگیری می‌کند. پروبیوتیک‌ها و مواد غذایی تخمیری و حاوی امگا 3، فیبر وغیره برای بهبود ارتباط روده و مغز مفید هستند.
